Rainbow Media Awards : สื่อสร้างสรรค์แห่งปี

เลิกแอบเสียที /วิทยา แสงอรุณ Metro Life นสพ. ผู้จัดการวันเสาร์ vitadam2002@yahoo.com

29-30 April 2006

มีคนชอบถาม : ทำไมระยะหลังมานี้ บ้านเรามีเรื่องราวเกี่ยวกับเกย์-กะเทยเยอะจัง? เพราะมีคนเป็นเกย์เยอะขึ้นเหรอ?

คุณเองก็คงได้ยินคำถามนี้บ่อยๆ ซึ่งผมมักจะเลือกที่จะตอบว่า จริงๆ คนเป็นเกย์ในบ้านเมืองไหนๆ ก็มีเยอะอยู่แล้ว เพียงแต่คุณมองไม่เห็น หรือ “รู้จักน้อยเกินไป” เท่านั้นเอง ยังมีมนุษย์สายรุ้งอีกมากมายที่ยังต้องหลบซ่อนตัวอยู่ คนใกล้ๆ ตัวคุณเองก็...นะ

โลกเราหมุนเร็วขึ้นเพราะสื่อสารสมัยใหม่ โดยเฉพาะเว็บไซต์และอีเมล คนที่เพิ่งยอมรับตัวเองได้มาพบกับคนอื่นๆ ที่รู้สึกเหมือนๆ กันได้อย่างง่ายดายมากขึ้น เกย์ที่เชียงรายก็มีสิทธิ์รู้จักกับเกย์ที่ยะลา แล้วก็มาฮากันที่กรุงเทพฯ เมื่อพวกเขาได้พบกัน เลยรู้ว่า สิ่งที่ตัวเองรู้สึกอยู่ไม่ได้เป็นเรื่องผิดปกติ และยังมีคนอื่นอีกมากมายที่รู้สึกไม่ต่างกัน

พอถึงเวลาหนึ่ง เมื่อเริ่มสบายใจมากขึ้น ความกลัวน้อยลงไป เขาก็อยากจะบอกคนอื่นๆ โดยเฉพาะคนใกล้ชิด เพื่อความสบายใจทั้งสองฝ่ายในการคบหา

แล้วคนทั่วไปที่ได้เห็นพวกเขาตัวเป็นๆ ก็ได้ตาสว่างเสียทีว่า ตัวเองก็มีญาติ หรือมีเพื่อนเป็นเกย์กะเขาด้วยเหมือนกัน ความสนใจเกี่ยวกับเกย์เพื่อจะสร้างความเข้าใจเหล่านี้เองได้สะท้อนออกมาตามสื่อต่างๆ โดยเฉพาะในปี 2548 เรียกได้ว่า เป็นปีทองเกี่ยวกับเกย์เลยก็ได้

เมื่อวันอาทิตย์ที่ 23 เม.ษ. ผ่านมา ได้มีรายการมอบรางวัลประจำปี ชื่อว่า Rainbow Media Awards หรือรางวัลสื่อสร้างสรรค์สีรุ้ง ประจำปี 2548 ที่ “Chicago” ผับและร้านอาหาร ถนนวิภาวดีรังสิต จัดโดยองค์กรพันธมิตรต่างๆ ในวงการสีรุ้ง (ป.ล. หนังเรื่องเรนโบว์บอยส์ ที่ผมร่วมเป็นโปรดิวเซอร์คนหนึ่งก็ได้รับรางวัลสาขาภาพยนตร์ แต่ขอละไว้ ไม่พูดถึง เพราะเคยเขียนเป็นความในใจไปแล้วหนหนึ่ง)

ตั้งแต่ต้นปีถึงท้ายปี 2548 หากคุณสังเกตดู สื่อในบ้านเรามีเรื่องราวเกี่ยวกับเกย์ออกมามากมายในแทบทุกแขนง

สิ่งหนึ่งที่ผมสังเกตมาตลอดก็คือ เนื้อหา การนำเสนอ มุมมอง และทัศนคติของสื่อเริ่มเปลี่ยนไปอย่างเห็นได้ชัด สิ่งเหล่านี้เองจะเป็นตัวผลักดันให้มี “ภาพบวก” มาคานน้ำหนักกับ “ภาพลบ” ที่มีมานานจนผู้อ่าน-ผู้ชมจะเกิดความคิดใหม่ๆ และนำไปสู่ความเปลี่ยนแปลงในทางปฏิบัติ

ความเปลี่ยนแปลงที่เด่นชัดที่สุดคงไม่พ้นเรื่องการใช้ภาษา

เมื่อก่อน สื่อมวลชนโดยเฉพาะสื่อสิ่งพิมพ์มีคำให้ใช้ได้เพียงไม่กี่คำ เช่น รักร่วมเพศ ไม้ป่าเดียวกัน ตุ๊ด แต๋ว ประเทือง นะยะ ฯลฯ แต่ที่ผ่านมามีคำอื่นๆ ให้เป็นทางเลือกมากขึ้น ซึ่งคำเหล่านี้ช่วยลดทอนความรู้สึกลบๆ ลงได้ไม่น้อย เช่น รักเพศเดียวกัน กลุ่มหลายหลายทางเพศ หญิงรักหญิง ชายรักชาย

อย่างเรื่องคุณฟิล์ม-คุณอู๊ด ไม่รู้ว่า สื่อเก้อเขินหรืออย่างไร จึงไม่อยากพูดคำว่าเกย์ออกมา ผมพบว่า หลายๆ แห่งใช้คำว่า ชายรักชายแทน แต่จริงๆ แล้ว หากนักข่าวจะถามว่า คุณฟิล์มเป็นเกย์หรือเปล่า? ก็ไม่เห็นจะน่าเสียหาย ก็ในเมื่อเป็นเกย์ไม่ได้ผิดกฎหมายและไม่ได้ทำให้ใครเดือดร้อน เอาเป็นว่า คุณฟิล์มก็ตอบไปแล้วนะครับว่า เขา “แมน 100%” คงทำให้หลายๆ คน โดยเฉพาะสาวๆโล่งอกเป็นแถว แต่ประเด็นที่ถูกกล่าวหาว่า “ลืมบุญคุณ” นี่สิ เป็นเรื่องน่าร้อนมากกว่า

ความเปลี่ยนแปลงในสื่ออีกประการหนึ่งก็คือ มุมมองความคิด ซึ่งมีความหลากหลายมากขึ้น ตัวอย่างเช่น ละครเรื่อง “เลือดต่างสี” (บริษัททีวีซีน ทางช่อง 3) ที่นำเสนอเรื่องความสัมพันธ์ของครอบครัวที่มีลูกเป็นเกย์ ย่อมเป็นปัญหา และความไม่เข้าใจสำหรับพ่อแม่ ซึ่งเป็นเรื่องธรรมดา แต่ในที่สุดพ่อก็ยอมรับสิ่งที่เกิดขึ้นและพยายามเข้าใจ ถ้าเป็นในอดีต ไม่ใครก็ใคร คงต้องตายจากไปอย่างหวาดเสียว

คนที่ชื่นชอบรายการสารคดีชีวิตอย่าง คนค้นคน (บริษัททีวีบูรพา ทางช่อง 9) คงยังประทับใจตอน “คนต่างลิขิต” ที่นำเสนอเรื่อง กะเทยแบกข้าวสารกับกะเทยนางโชว์ ผู้จัดบอกในงานว่า ไม่ได้นำเสนอภาพชีวิตรันทดเพื่อเรียกน้ำตาคนดู แต่นำชีวิตคน “ต่างวิถี” มาเล่าให้ฟัง แล้วเราก็เห็นได้ว่า คนเราต่างกัน และต่างคนก็มีความสุขตามอัตภาพของตนได้เช่นกัน

ในแวดวงธุรกิจ ก็เริ่มสนใจแวดวงชายรักชายจนทำให้ นิตยสารไซส์ยักษ์และขึ้นชื่อว่า ทำงานได้ละเอียดในแทบทุกประเด็นอย่าง “Positioning” ต้องมาเจาะลึกเรื่องราวเหล่านี้เสียที ผมคิดว่า เป็นครั้งแรกเลยที่ผมเห็นนิตยสารไทยถ่ายภาพคนเป็นเกย์กว่า 10 คน ในอิริยาบถต่างๆ และสัมภาษณ์คนเหล่านั้นถึงการใช้ชีวิต ความคิดในการจับจ่าย เพื่อให้นักการตลาดเห็นว่า คนกลุ่มนี้มีศักยภาพในลัทธิบริโภคนิยมเช่นไร

นิตยสารอีกฉบับที่ได้รับรางวัล คือ GM ในปีที่แล้วเช่นกัน ตอนที่ GM ให้โอกาสผมพูดในฐานะคนเขียนคอลัมน์เกย์และไม่ได้ปิดบังตัวเองใน Metro Life เล่มนี้ ผมไม่รู้หรอกว่า เขาจะไปนำเสนออย่างไร

สัมภาษณ์ไปหนึ่งรอบก็ผ่านพ้นไป แต่ต่อมา ทางกองบก. ก็มาคุยเพิ่มเติมและบอกว่าจะเป็นบทสัมภาษณ์ยาวประจำฉบับ ผมรู้สึกดีใจนะครับ ไม่ใช่ดีใจที่จะมีคนจะรู้จักงานที่ตัวเองทำมากขึ้น แต่ดีใจที่เขาให้ความสำคัญกับเรื่องเกย์ และรู้ว่า มีเกย์อ่าน GM ไม่น้อย และต่อมายังเปิดพื้นที่ให้ผมเขียนคอลัมน์ในนั้นอีก

บอกได้เลยว่า GM ฉบับนั้นต้องใช้ความกล้าหาญมาก มากกว่าบรรดาสื่อกระแสหลักทั้งหมดเพราะกองบก. นำตัวอักษร G จากหัวหนังสือ “GM” มาเล่นกับคำว่า GAY ได้อย่างไม่ต้องกลัวเกรง Advertisers จะผวา ผมไม่รู้ว่า ยอดขายฉบับนั้นเป็นเท่าไหร่ รู้แต่ว่า มีคนตามซื้อเก็บไว้หลายคน Gay Issue ฉบับนั้นกลายเป็นประวัติศาสตร์อีกหน้าหนึ่งไปแล้วในวงการนิตยสารของไทย และในงานวันอาทิตย์ คุณโตมร ศุขปรีชา บรรณาธิการก็อุตส่าห์สละเวลามาร่วมงานมอบรางวัลด้วยตัวเอง

ช่วงปีที่แล้ว ครั้งที่ห้างแว่นตาชื่อดัง นำเสนอภาพไม่เจริญหูเจริญตาของกะเทยมีหนวดทำท่าล่อลวงผู้ชายด้วยนาฬิกาในห้องน้ำจนถูกทำร้ายร่างกายนั้น มีหลายคนเห็นขำๆ แต่หากมองลึกๆ แล้ว โฆษณาชิ้นนี้ ไม่เพียงนำเสนอเรื่องความรุนแรง แต่ยังหยิบทัศนคติความคิดแง่ลบ (negative stereotypes) มาเป็นจุดขายโดยอาศัยอารมณ์ขันมากลบเกลื่อน ส่วนที่เป็น “Subtext” หรือข้อมูลที่เรารับไปโดยไม่รู้ตัวก็คือ กะเทยหน้าตาอุบาทว์ปานนั้นสมควรแล้วจะถูกชกและถูกชัง โฆษณาชิ้นนี้จึงไม่ต่างอะไรกับการขายความเกลียดให้สังคม

หนังสือพิมพ์ข่าวสดเป็นอีกสื่อหนึ่งที่มองเห็นประเด็นขัดแย้งนี้ และนำเสนอความคืบหน้ามาตลอด บริษัทโฆษณาแห่งนั้นที่ทำหน้าที่เป็นตัวแทนลูกค้า ได้ชี้แจงผ่านจดหมายแสดงความเสียใจ แต่หารู้ไม่ว่า คนที่ไม่ชอบโฆษณาอย่างนั้น ทั้งเกย์และไม่เกย์เอง ก็รู้สึกไม่ชอบสินค้ายี่ห้อนั้นไปแล้ว เรื่องนี้น่าจะเป็นกรณีศึกษาอีกเรื่องหนึ่งว่า คนทำโฆษณาที่มีความยาวไม่กี่วินาทีต้องมีความรับผิดชอบมาก เพราะสื่อที่ทำออกไป มีผลกระทบต่อคนในวงกว้างและรวดเร็ว

นอกจากนี้ข่าวสดยังเป็นผู้เปิดประเด็นเรื่องวีซีดีเรื่องมีสควีนที่เสนอภาพกะเทยถูกใช้ไถนาแทนควาย จนผู้กำกับแสดงความรับผิดชอบออกมากล่าวขอโทษอีกด้วย

หนังสือพิมพ์ไทยโพสต์ในส่วน Excite Thaipost ก็เป็นอีกสื่อหนึ่งที่ได้รับรางวัล เพราะนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับเกย์ได้อย่างรอบด้านและสม่ำเสมอโดยเฉพาะการหยิบประเด็นเรื่องการเกณฑ์ทหารมาชี้แจง จนกระทรวงกลาโหมเห็นว่า ถึงเวลาต้องเปลี่ยนแปลงและสนับสนุนเรื่องสิทธิมนุษยชนกันแล้ว

เสียดายครับที่ในงานมอบรางวัล ผู้รับรางวัลท่านหนึ่ง คือ คุณหมอสุกมล วิภาวีพลกุล จิตแพทย์โรงพยาบาลพญาไท 2 และทำรายการชูรักชูรส ไม่สามารถมารับรางวัลได้เพราะติดภารกิจต่างจังหวัด

ผมรู้จักคุณหมอพอสมควร แรกๆ ก็คิดว่า เป็นชาวสีรุ้งเหมือนๆกันนี่แหละ แต่ยิ่งรู้ว่า ไม่ใช่ ก็ยิ่งทวีความน่าสนใจนะครับ เพราะคุณหมออาสาเป็นเรี่ยวแรงสำคัญที่ช่วยลบล้างทัศนคติเก๋ากึ้กและผิดๆ ว่า เป็นเกย์รักษาได้ และยังเป็นหัวเรี่ยวหัวแรงชี้แจงให้รู้ว่า เป็นเกย์เป็นเรื่องธรรมดา แม้คุณหมอจะถูกมองว่า เป็นเกย์ด้วยอีกคน แต่ในเมื่อคนเราไม่ใช่ ก็ไม่เห็นคุณหมอจะกังวลใจอะไร

การจัดมองรางวัล Rainbow Media Awards เป็นเพียงแรงสนับสนุนเล็กๆ ที่กลุ่มคนรักเพศเดียวกันจะแสดงความขอบคุณให้กับคนทำสื่อ หากคุณผู้อ่านเชื่อเรื่องอำนาจทำลายล้างและสร้างสรรค์ของสื่อแล้ว จะเข้าใจว่า เราจะไปบังคับไม่ให้มีข่าว อาจารย์เกย์วัยดึกโดนฆ่า ทอมรักคุดโดดตึก หรือกะเทยต้มตุ๋น ฯลฯ ก็ไม่ได้ สิ่งสำคัญคือ นำภาพที่ดีออกมาสร้างความสมดุลเพื่อให้ประชาชนมีทัศนคติที่เปิดกว้างมากขึ้นต่างหาก และการที่จะมีภาพที่ดีได้นั้น ผู้คนต้องการที่จะมองเห็น ดังนั้นการพูดความจริงว่า ฉันเป็นใคร จึงสำคัญไม่น้อยไปกว่าการเป็นสื่อสร้างสรรค์เลย

บอกต่อกันไป :Basic Instinct 2 ยังคงมีประเด็นหญิงรักหญิงของแม่สาวชารอน สโตนเหมือนภาคแรก ที่น่าสนใจอีกก็คือพระเอกหนุ่มใหญ่ชาวอังกฤษ แม้จะอายุไม่น้อย ก็รักษาหุ่นได้ไม่เลว แต่ยังไงๆ ก็ยังอดคิดถึงบั้นท้ายไมเคิล ดักลาสไม่ได้ซักที / คนรักภาษาพลาดไม่ได้ งานสัมมนาทางด้านภาษาครั้งยิ่งใหญ่ครั้งแรกในประเทศไทย “1st World Congress on the Power of Language” 22-25 พ.ค. ที่ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิตต์ นักศึกษาเสียค่าใช้จ่ายน้อยมาก ดูรายละเอียด www.poweroflanguage.org หรือโทร 02-661-6720

ผู้ได้รับรางวัล Rainbw Media Awards 2005
1. ประเภทสื่อบุคคลยอดเยี่ยม
นพ. สุกมล วิภาวีพลกุล - จิตแพทย์โรงพยาบาลพญาไท 2, รายการชูรักชูรส, ผู้บรรยาย
2. ประเภทสื่อรายการโทรทัศน์และการแสดงยอดเยี่ยม
รายการ “คน ค้น คน” ตอน “คนต่างลิขิต” บริษัท ทีวีบูรพา จำกัด ทาง ช่อง 9 อสมท. Modern Nine TV และละครเรื่อง “เลือดสามสี” บริษัท ทีวีซีน จำกัด ทางไทยทีวีสีช่อง 3
3. ประเภทสื่อหนังสือพิมพ์ยอดเยี่ยม
หนังสือพิมพ์ ข่าวสด และหนังสือพิมพ์ เอ็กซ์-ไซท์ ไทยโพสต์
4. ประเภทสื่อนิตยสารยอดเยี่ยม
นิตยสาร Positioning และนิตยสาร GM
5. ประเภทสื่อภาพยนตร์ยอดเยี่ยม
Rainbow Boys THE MOVIE บริษัท ไซเบอร์ฟิช มีเดีย จำกัด
คณะผู้จัด :Bangkok Pride Coalition, กลุ่มสวิง (Service Workers In Group), องค์กรบางกอกเรนโบว์ และ LONG YANG CLUB THAILAND

-end-
All rights served.